'Hoe zullen de medisch-technologische ontwikkelingen de zorgverlening in 2025 beïnvloeden’

Zal de robot de verpleegkundige gaan vervangen? Zullen chatbots het overnemen van de psychotherapeut? Gaat de computer vertellen welke diagnose het meest passend is en welke behandeling daarbij gestart moet worden op basis van artificial intelligence? Het zijn schrikbeelden voor professionals in de zorg die houden van professionele autonomie en de menselijke maat. Toch denk ik dat deze ontwikkelingen niet meer tegen te houden zijn en dat verzet ertegen verspilde energie is. Energie die we nodig hebben om een constructief debat te voeren over de toekomst van de zorg waarin technologie niet weg te denken is maar we wel met elkaar moeten bepalen waarom en hoe technologie dan ingezet moet worden. De belofte is natuurlijk dat nieuwe technologie alles sneller, beter, veiliger en efficiënter maakt. Als we allemaal in een zelfrijdende auto zitten straks zijn er minder files, minder verkeersongevallen en komen we sneller en uitgerust op onze plek van bestemming. Wat kan daar nou op tegen zijn?

Maar kun je de zorg wel vergelijken met het verkeer? In de zorg gaat het over wie wij zijn en hoe we in het leven staan. Gehinderd door ziekte en kwalen kloppen we aan bij de zorg om ons te helpen dit leven weer zo goed mogelijk op te pakken zodat we verder kunnen. Als dat met technologie beter lukt is het mooi, maar bij veel chronische en complexe aandoeningen is er helemaal geen simpele formule voor succes. Bij ingewikkeldere problemen gaat het veel meer over acceptatie van het onvolmaakte, verdragen van pijn en verlies, afscheid nemen, omgaan met kwetsbaarheid. Thema’s die je volgens mij bespreekt van (onvolmaakte) mens tot (onvolmaakte) mens op een moment dat beiden hier bewust tijd en ruimte voor creëren. Dat we dat voor elkaar over hebben en met elkaar doen is échte zorg en kan niet vervangen worden door technologie. Prima als er een robot is die het zware tilwerk kan overnemen van de verpleging, goed als de patiënt niet meer voor ieder kort controleconsult naar het ziekenhuis hoeft, maar gewoon thuis op de bank zijn informatie kan krijgen, heel fijn als een algoritme kan vertellen welke medicijnen bij deze patiënt de minste bijwerkingen zullen geven en de grootste kans op succes. Zo besparen we patiënten een lange weg van 'trial and error' op basis van persoonlijke voorkeur of onvermijdbare kennishiaten bij de dokter. Maar het echte gesprek over dilemma’s en keuzes, winst en verlies, offers, hoop en kansen is niet in een algoritme te vangen, omdat de subjectieve beleving van mensen, wat van waarde is en wat niet, een toevallige samenloop van omstandigheden, het persoonlijke levensverhaal zo uniek zijn dat het niet door een computer te voorspellen is. Ik hoop dat zorgprofessionals in 2025 veel meer tijd kunnen besteden aan dat gesprek. Laten we met elkaar kijken; professionals, patiënten, mantelzorgers, verzekeraars en beleidsmakers hoe we de technologie hier dienend aan kunnen laten zijn.

Floor Scheepers is hoogleraar Innovatie in de Geestelijke Gezondheidszorg en Hoofd Afdeling Psychiatrie aan het UMC Utrecht.