Weinig effect tiotropium bij astma

Dit nieuwsbericht is onderdeel van het dossier LAMA bij astma.

Tiotropium (Spiriva^®) heeft geen significant effect op het aantal exacerbaties bij patiënten met astma die al een langwerkende bèta-agonist (LABA, long acting beta-2-agonist) en inhalatiecorticosteroïd (ICS) gebruiken. Zo concluderen Kew et al. op basis van een meta-analyse. De effecten op astmacontrole en longfunctie liggen onder de grens voor klinische relevantie.

Resultaten

De onderzoekers includeerden drie studies met in totaal 1.197 patiënten met astma, met een duur van 48 tot 52 weken. De patiënten hadden, ondanks gebruik van LABA en ICS, nog klachten. In alle drie de studies werd tiotropium Respimat ingezet als langwerkend anticholinergicum (LAMA, long acting muscarinic antagonist), in vergelijking met placebo.  

Het toevoegen van tiotropium leidde niet tot een lager risico op een exacerbatie bij de onderzochte patiënten (odds ratio (OR) 0,76, 95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 0,57 tot 1,02). De kwaliteit van leven, gemeten met de Asthma Quality of Life Questionnaire (AQLQ), verschilde niet significant tussen beide groepen. Het verschil in longfunctie (gemeten als dal-FEV₁) tussen beide groepen was 70 ml (95% BI 30 tot 110 ml), dit is onder de grens voor klinische relevantie. Ten slotte verbeterde de astmacontrole (gemeten met de Asthma Control Questionnaire (ACQ)) ten opzichte van de placebogroep, maar ook dit verschil was niet klinisch relevant.

Discussie

De auteurs geven aan dat het ontbreken van een significant effect op het aantal exacerbaties kan samenhangen met de relatief kleine studiepopulatie: in een grotere studiepopulatie zou wellicht wel een significant verschil tussen tiotropium en placebo gevonden worden. Met voorzichtigheid stellen ze dan ook dat tiotropium een zinnige toevoeging kan zijn, bij patiënten met astma die met LABA en ICS niet uitkomen. Meer onderzoek, ook met andere LAMA's, is gewenst.

Belang voor de praktijk

De NHG-Standaard Astma bij volwassenen (2015) adviseert bij onvoldoende astmacontrole bij gebruik van alleen ICS het toevoegen van een LABA. Bij onvoldoende effect van deze toevoeging adviseert de standaard de patiënt te verwijzen naar de tweede lijn. De standaard ziet geen plaats voor LAMA's bij de behandeling van astma in de eerste lijn. Bij het opstellen van de standaard waren er geen LAMA's geregistreerd voor de behandeling van astma. Daarnaast was voor de werkzaamheid bij astma slechts beperkt bewijs. Inmiddels is tiotropium wel geregistreerd als luchtwegverwijder voor de onderhoudsbehandeling van astma bij patiënten die in het voorgaande jaar één of meer ernstige exacerbaties hebben gehad, in combinatie met zowel een ICS als een LABA. Deze meta-analyse laat zien dat de voordelen van het toevoegen van tiotropium zeer bescheiden zijn.

Belangenverstrengeling

De meta-analyse is gefinancierd door het Britse National Institute for Health Research.

Bron

Kew KM et al. Long-acting muscarinic antagonists (LAMA) added to combination long-acting beta2-agonists and inhaled corticosteroids (LABA/ICS) versus LABA/ICS for adults with asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2016;1:CD011721