Circulaire farmaceutische zorg: het kringetje rond maken

Wereldwijd is er een enorme verspilling in de voedselketen, waarbij in onze westerse wereld 1500 kCal per persoon per dag verloren gaan, terwijl aan de andere kant van de wereld jaarlijks 3,1 miljoen kinderen sterven door honger. Sinds jaar en dag, hebben overheden en private instellingen zich op dit probleem gestort en met klein stapjes wordt deze keten inmiddels gereviseerd naar een meer circulair, duurzaam model.

Ook met geneesmiddelen springt onze westerse samenleving niet zo zuinig om. Al jaren duiken getallen op van meer dan 300 miljard USD door verkeerd geneesmiddelgebruik (Brody, 2017; WHO 2018). 

Deze column introduceert het concept ‘circulaire farmaceutische zorg’ om deze verspilling effectiever tegen te gaan. Die aanpak gaat de komende jaren wellicht een stuk makkelijker worden, doordat betere technologieën beschikbaar komen voor het meten en optimaliseren van de geneesmiddel(zorg)keten. Eerst een paar voorbeelden van die technologieën.

Het zich snel uitbreidende arsenaal van health wearables geeft patiënten een beter real-time inzicht in hun gezondheidsstatus. Daarnaast geven artificiële intelligentie technieken de apotheker als geneesmiddeldeskundige meer kans om al deze patiëntendata slim te analyseren en daarmee zorginterventies te ondersteunen. Algoritmes en big data analyse gaan het optimaal gebruik van medicatie steeds beter ondersteunen, uiteraard zoveel mogelijk toegespitst op de individuele patiënt.

Ook technieken als virtual en augmented reality gaan patiënten helpen om een beter begrip te krijgen van de werking van geneesmiddelen en kennis van het ziektebeeld, wat bijvoorbeeld therapietrouw weer kan ondersteunen. En de heilige graal zou natuurlijk zijn wanneer nieuwe technologieën als blockchain* ervoor gaan zorgen dat silo’s (opslagplaatsen van informatie in de gezondheidszorg) met elkaar verbonden gaan worden. Zo heeft de toekomstige mens zijn of haar life-time medicatiegegevens altijd veilig, real-time en up-to-date beschikbaar en kan deze delen met iedereen waarmee dat wenselijk is.

Deze technologieën maken het optimaliseren van medicatiegebruik naast efficiënter, ook leuker. Stem-gestuurde chatbots kunnen bijvoorbeeld uw gezondheid helpen door toegang tot informatie over medicatie sneller, makkelijker en aangenamer te maken. Of een EEG hoofdbandje dat helpt middels een visueel aantrekkelijk spel om beter te ontspannen, waardoor bijvoorbeeld minder hoofdpijnmedicatie noodzakelijk is.

De toepassingen gaan echter pas echt waarde hebben om verspilling in de farmaceutische keten significant te verminderen, wanneer we ze duurzaam integreren in het model van circulaire farmaceutische zorg. Een begrip dat natuurlijk is afgeleid van de economie. De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren.

Om de transitie naar de farmacie te kunnen maken, zou men farmaceutische zorg ook als een circulaire omgeving kunnen zien. Dus als het ware als een zorgproduct dat continue herinzetbaar is, geen waarde verliest en zichzelf van binnenuit steeds verbetert.

Het huidige farmaceutische zorgsysteem is in zekere zin nog gedeeltelijk lineair. Van veel zorgactiviteiten worden immers de data die ze aan het einde van een individueel traject opleveren gedeeltelijk ‘verspild’, omdat ze momenteel nog niet duurzaam verwerkt worden. Veel gezondheidsgegevens van patiënten worden nog niet continue in medicatiereviews betrokken, maar kunnen bijvoorbeeld wel voorspellend zijn voor de uitkomst van de behandeling.

Dit kan anders. Digitale zorgtechnologische data zouden optimaal ingezet moeten kunnen worden om de effectiviteit van het patiëntenpad continue en real-time (dus niet 4x per jaar bij het huisarts of apotheekbezoek) in kaart te brengen. Het zou bijvoorbeeld zeer wenselijk zijn om smartwatch-data met ECG meting - die geneesmiddel-gerelateerde aritmieën vroegtijdig kunnen opsporen - aan apotheeksystemen te koppelen. Dit geldt ook voor data van smart-inhalers of domotica die ingezet kunnen worden om effect of nevenwerking van een geneesmiddel te meten.

Continue analyse van geïntegreerde zorgdata kan vervolgens ondersteunen om te bepalen welke patiënten farmaceutische patiëntenzorg het meeste nodig hebben, welke interventies het meeste aansluiten, waar de apotheker preventief de meeste waarde kan toevoegen en hoe zorgadviezen verder geïndividualiseerd op de patiënt kunnen worden. Zo wordt het kringetje pas echt rond.

En het geld dat overblijft na vermindering van de verspilling? Dat kunnen we besteden aan betere toegang voor elke patiënt tot de vele prachtige zorginnovaties die er in de komende tijd staan aan te komen!

 

Brody JE. 2017. The costs of not taking your medicine. New York Times April 8 2017. Page D7.
Medication Without Harm: WHO's Third Global Patient Safety Challenge. C2017-2018. Geneva: WHO [accessed March 8 2018].
* Blockchain in de zorg is als het ware een openbare database met daarin de boekhouding van elke zorgtransactie die ooit is gedaan. Een nieuwe transactie wordt telkens als een ketting geregen aan de bestaande datablokken van transacties en is zeer goed beveiligd.

Claudia Rijcken werkt als Regio Europa Digital Innovation and Performanc Director bij Novartis. Zij is nauw betrokken over de toekomst van de digitalisering van farmaceutische patiëntenzorg.