Hello medicijn X / Goodbye medicijn Y

Van welk medicijn kunnen we ongestraft afscheid nemen en voor welke aandoening of klacht zouden we graag een medicijn hebben dat nog niet voorhanden is? Een eenvoudige vraag met een eenvoudig antwoord. Onwerkzame en gevaarlijke medicijnen kunnen de prullenbak in en nieuwe middelen tegen ernstige aandoeningen zijn welkom. Zo kunnen we afscheid nemen van de homeopathie. En ook van de opiaten omdat die gevaarlijk zijn. We willen wel een panacee tegen kanker. En tegen zielenpijn, eenzaamheid, ongerustheid en veroudering.

Helaas is het antwoord toch niet zo eenvoudig. Want als we homeopathie verbieden dan nemen we ook afscheid van geaccepteerde placebo medicijnen. En dat zou jammer zijn, want de gele, rode en blauwe placebopillen van vroeger mogen op ethische gronden niet meer. En opiaten hebben weliswaar ernstige bijwerkingen en je moet ze, zoals bij oxycodon gebeurt, niet rücksichtslos voorschrijven bij rug- en schouderpijn. Maar het is wel een zegen voor terminale patiënten met erge pijn of benauwdheid.

Een medicijn tegen ernstige pijn zonder bijwerkingen is dan ook erg welkom. Net als een pil tegen kanker. Als jongen droomde ik ervan om dokter te worden en een pil tegen kanker ( toen nog 'K.' genoemd) uit te vinden. Helaas…de genese van de verschillende kankersoorten is zo divers dat we een panacee kunnen vergeten. Een pil tegen ouderdom dan? Eeuwige jeugd moet ondraaglijk zijn. Tegen ontluistering? Vergeet het maar. Zonder lijden geen leven. Een pil tegen ongerustheid, de belangrijkste klacht in de spreekkamer van de huisarts? Pammetjes zonder bijwerkingen? Laat maar doorkomen.

Een goed middel tegen hongergevoel zou ook een uitkomst zijn, bijvoorbeeld als additief aan zout, zoals jodium indertijd. Of toch maar niet? Zo'n middel zou namelijk niets veranderen aan de onderliggende ongezonde leefstijl. Een goede pil zonder bijwerkingen tegen artrose, ALS of tegen Alzheimer dan maar?

De meeste van deze wensen zijn voorlopig een utopie. Laten we eerst duidelijk krijgen welke pillen - de nieuwe zijn vrijwel allemaal oude wijn in nieuwe zakken - zinvol c.q. werkzaam zijn. Onderzoek ernaar vertoont zo veel mankementen en leugens dat we nauwelijks weten of pillen doen waarvoor ze aangeprezen worden. Volgens epidemioloog Ioannidis is het meeste medische onderzoek vertekend, niet relevant, slecht uitgevoerd en weggegooid geld.

Laten we beginnen met uitgebreider onafhankelijk onderzoek naar bestaande medicatie. Veel zal placebo blijken of gevaarlijker dan voorgesteld. Onderzoek naar en beoordeling van nieuwe medicijnen moet door onafhankelijke instituten gebeuren, vrij van winstoogmerk en vrij van belangenverstrengeling. Met meer handelingssnelheid, daadkracht en invloed dan de huidige controleurs als het College ter beoordeling van geneesmiddelen (CBG) en Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). De farmaceutische miljardenindustrie - de slager die maar al te vaak via een slinkse omweg zijn eigen vlees keurt - is daar ongeschikt voor. Zolang de industrie het prijskaartje laat afhangen van de waardevolheid voor de patiënt kunnen we het voorlopig wel schudden. Als we uiteindelijk weten welke medicijnen gebakken lucht blijken te zijn dan kunnen we die vergeten en de bewezen werkzame behouden. Intussen moet er natuurlijk ook - onafhankelijk (staatsbedrijf?) - gezocht worden naar oplossingen voor bovenbeschreven ingrijpende aandoeningen.  

Jos van Bemmel is huisarts in Amersfoort sinds 1988